το πρόβλημα παχυσαρκίας των παιδιών

Η Ελίνα Γκίκα είναι κλινική ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, εκπαιδεύτρια Νεανικού Διαβήτη, Υπεύθυνη Τμήματος Ψυχικής Υγείας της Γενικής Κλινικής «Μητέρα», Διδάκτωρ Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Κάτοχος Master (D.U.P.P.) Ψυχοπαθολογίας Ενηλίκων (Universite Paris V-Descartes, Sorbonne, 1999), Μaster (D.U.P.P.) Ψυχοπαθολογίας Παιδιών και Εφήβων (Universite Paris V-Descartes, Sorbonne, 1998), Master (D.E.A.) Kλινικής Ψυχολογίας Ενηλίκων (Universite Paris X-Nanterre, 1997). Κάτοχος Πτυχίου Αναπτυξιακής και Κλινικής Ψυχολογίας (Universite deRouen, 1995). Εκπαιδευθείσα στον Νεανικό Διαβήτη στην Παιδιατρική Κλινική του Hospital Necker Enfants Malades. Θεραπεύει το επιστημονικό πεδίο της Ψυχολογίας του Παιδιού, του Εφήβου και του Ενήλικα. Έχει μεγάλη κλινική εμπειρία στην ψυχολογική διερεύνηση και αντιμετώπιση περιπτώσεων ευάλωτης προσωπικότητας παιδιών και εφήβων, μέσα από ατομική ή οικογενειακή συμβουλευτική ψυχοθεραπεία. Ασχολείται ειδικότερα και με τον διαβήτη σε ερευνητικό και πρακτικό επίπεδο από το 1996 στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Είναι συγγραφέας του βιβλίου: Ταξιδεύοντας στη Χώρα του Διαβήτη που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγκυρα και τυπώθηκε με την ευγενική χορηγία της Bayer.

Κυρία Γκίκα, τα ελληνόπουλα θεωρούνται τα πλέον παχύσαρκα παιδιά της Ευρώπης. Νομίζετε ότι ψυχολογία έχει θέση σε αυτή τη θλιβερή πρωτιά;

Λόγω των κατοχικών συνδρόμων που ο λαός μας κουβαλά μέχρι τις μέρες μας, οι ελληνικές οικογένειες δεν τηρούν σωστά διατροφικά σχήματα ούτε σε ωράρια, ούτε σε ποσότητες, ούτε σε ποιότητα. Θεωρούν πως όσο περισσότερο τρώει ένα παιδί τόσο υγιέστερο είναι. Οι νεότεροι γονείς κουβάλησαν αυτή την ασυνείδητη μνήμη που κληρονόμησαν από τους δικούς τους γονείς και δυστυχώς την περνούν στα παιδιά τους.

Πολλές φορές οι γονείς έχουν την τάση να χρησιμοποιούν το φαγητό ως επιβράβευση ή τιμωρία. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για ένα παιδί;

Η τροφή (διατροφή) είναι μια φυσιολογική ανάγκη του ανθρώπινου οργανισμού, προσφέρει όμως ευχαρίστηση και απόλαυση καθώς έχει και συναισθηματική αξία αφού συνδέεται με την αγάπη της μητέρας έπειτα από τη γέννησή μας.

Με το πέρασμα του χρόνου όμως, πολλές φορές γίνεται σύνδεση της τροφής με γνωστικά μηνύματα ως μέτρο διαπαιδαγώγησης. Κι έτσι η επιβράβευση ή τιμωρία προσδίδουν στην τροφή έμμεσα συναισθηματικά μηνύματα των γονέων προς το παιδί. Έτσι, αργότερα η τροφή μπορεί να λειτουργήσει «αυτοκαταστροφικά» αφού σε κάθε απογοήτευση βρίσκει «καταφύγιο» στην τροφή. Με αυτό τον τρόπο η τροφή λαμβάνει μια παθολογική σημασία.

Η πρόσληψη ή η άρνηση τροφής για ένα παιδί -και κατ' επέκταση και στον ενήλικα- μπορεί να συνδέεται με καταπιεσμένα συναισθήματα ή συναισθήματα που δεν εκφράζονται;

Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχουν παγκόσμιες οδηγίες για τις διατροφικές ανάγκες των παιδιών οι οποίες αντιστοιχούν σε κάθε ηλικία ανάπτυξης. Ωστόσο είναι ξεκάθαρο ότι δεν πιέζουμε ποτέ ένα παιδί να φάει εκτός και αν υπάρχει κάποιο οργανικό πρόβλημα ή αν είναι ακραία περίπτωση (κλινικός υποσιτισμός, ανορεξία). Αντιθέτως βάζουμε όρια στα παιδιά όταν ξεπερνούν τις λογικές ποσότητες πρόσληψης τροφής. Είναι πιθανόν κυρίως στη νηπιακή ηλικία το παιδί να «χρησιμοποιεί» την τροφή ως μέσο διαπραγμάτευσης για κάποιο σκοπό. Για παράδειγμα ως συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, συχνά συναντάμε γονείς να λένε στο παιδί, «αν φας όλο το φαγητό σου θα σου πάρω ένα παιχνίδι». Με αυτό τον τρόπο ενισχύουν το παιδί να υιοθετήσει μια λανθασμένη συμπεριφορά «θα φάω όλο το φαγητό μου μόνο αν πάμε στις κούνιες μετά ή αν θα μου πάρεις κάτι». Είναι λάθος να παρακαλάμε το παιδί για να φάει. Έχει πλέον διαπιστωθεί ότι όλες οι διατροφικές διαταραχές σχετίζονται με τον συναισθηματικό κόσμο του ατόμου (παιδιού/εφήβου/ενήλικα) που υποφέρει από αυτές.

Ποιος είναι ο ρόλος της ψυχολογίας στην παιδική παχυσαρκία;

Ο ρόλος της ψυχολογίας του υπέρβαρου/παχύσαρκου παιδιού είναι μείζονος σημασίας, αφού η παχυσαρκία επηρεάζει την εικόνα σώματος, την εικόνα εαυτού καθώς και όλη τη συμπεριφορά του παιδιού. Το να επισημαίνουμε συνεχώς σε ένα παιδί το βάρος του και να το επιπλήττουμε γι' αυτό είναι πιθανόν να φέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Καίριος είναι φυσικά ο ρόλος και η συμπεριφορά των γονέων. Σε περίπτωση που τα αίτια είναι οργανικά τότε πρέπει οι γονείς να βοηθούν τα παιδιά με σωστούς διατροφικούς κανόνες τους οποίους θα ακολουθεί όλη η οικογένεια. Σε περίπτωση που τα αίτια είναι ψυχολογικά τότε θα πρέπει να αναζητήσουν τη βοήθεια κάποιου ψυχολόγου.

Τι χρειάζεται να κάνουν οι γονείς από τη στιγμή που παραδεχτούν το πρόβλημα παχυσαρκίας των παιδιών τους;

Καταρχήν να υιοθετήσουν οι ίδιοι πρώτα υγιεινές και ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες. Να καθιερώσουν ένα σωστό πρόγραμμα διατροφής για όλη την οικογένεια σε συνεργασία με έναν γιατρό-διατροφολόγο που εμπιστεύονται. Να εντάξουν την άσκηση στη ζωή των παιδιών και τη δική τους και να την τηρούν όχι με καταναγκασμό αλλά με χαρά και αγάπη. Καμιά φορά αρκεί μόνο να μπει κανείς σε ένα πρόγραμμα που να τηρεί με συνέπεια προκειμένου να αφήσει στην άκρη κακές συνήθειες που επιβαρύνουν τον οργανισμό.

Τα παιδιά που είναι παχύσαρκα είναι πιο μεγαγχολικά;

Είναι πιθανόν τα παχύσαρκα παιδιά να εκδηλώσουν μελαγχολική συμπεριφορά, δεν ισχύει αυτό όμως πάντα. Εξαρτάται από την προσωπικότητα του παιδιού και την αιτία της παχυσαρκίας. Ένα παχύσαρκο παιδί το οποίο ανήκει σε μια παχύσαρκη οικογένεια, μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του φυσιολογικό και να κρατά μια αμυντική στάση. Κάποιο άλλο το οποίο για ψυχολογικούς λόγους έχει βρει «καταφύγιο» στη τροφή, ή για οργανικούς λόγους είναι παχύσαρκο είναι πιθανότερο να είναι μελαγχολικό. Γενικά η μελαγχολία η οποία μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στη κατάθλιψη συνδέεται με την εικόνα σώματος η οποία προσδιορίζει και την συνολική εικόνα εαυτού.

Οφείλουμε να κάνουμε έναν διαχωρισμό, στο βιβλίο σας αναφέρεστε στον διαβήτη τύπου Ι, τον νεανικό διαβήτη δηλαδή ο οποίος και οφείλεται σε παράγοντες εκτός διατροφής. Τα ποσοστά όμως αύξησης του Διαβήτη τύπου ΙΙ -που σχετίζεται άμεσα με τη διατροφή- τείνει να μεγαλώνει στις μικρές ηλικίες. Υπάρχει κάποια διαφορά στον τρόπο που αντιμετωπίζετε τα περιστατικά αυτά;

Είναι γεγονός ότι ο διαβήτης τύπου ΙΙ αγγίζει το 10% του πληθυσμού στη χώρα μας ενώ ο διαβήτης τύπου Ι μόνο το 1%. Ο διαβήτης τύπου 1 είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα του οργανισμού το οποίο δεν συνδέεται αιτιολογικά με τη διατροφή. Ο διαβήτης τύπου ΙΙ όμως αφορά ένα μεταβολικό σύνδρομο το οποίο προκύπτει κυρίως από την παχυσαρκία. Τα Ελληνόπουλα δυστυχώς, είναι τα τρίτα στην παγκόσμια κατάταξη στη παιδική παχυσαρκία και ως εκ τούτου υπάρχει αυξανόμενο ποσοστό παιδικού διαβήτη τύπου ΙΙ.
Η αντιμετώπιση του τύπου Ι και Τύπου ΙΙ διαβήτη αναφορικά με την θεραπεία αλλά και την ψυχολογία των παιδιών είναι σαφώς διαφορετική. Και στις δυο περιπτώσεις όμως χρειάζεται η επαφή με εξειδικευμένη διαβητολογική ομάδα η οποία απαρτίζεται από ιατρό, διατροφολόγο και ψυχολόγο.

Ποιος είναι ο ρόλος της ψυχοθεραπείας στις ψυχοσωματικές ασθένειες;;

Εφόσον το άτομο είναι ένα αδιαχώριστο σύνολο σώμα-ψυχή, το σώμα επηρεάζει τον ψυχισμό και ο ψυχισμός το σώμα. Στην εποχή μας πολλές ασθένειες θεωρούνται ψυχοσωματικές όπως ο νεανικός διαβήτης, οι αλλεργίες, ή ενέχουν ψυχοσωματική αιτιότητα όπως είναι η περίπτωση της παχυσαρκίας. Έτσι η ψυχολογία και η ψυχοθεραπεία καλούνται να λύσουν αινίγματα, να αποφορτίσουν τα αρνητικά συναισθήματα, να αμβλύνουν την αγωνία και να μάθουν στα παιδιά πώς να πραγματώνουν τα όνειρα και τις επιθυμίες τους με σκοπό να βιώσουν όμορφα τη ζωή τους.

Γιατί αποφασίσατε να γράψετε ένα βιβλίο για παιδιά με Διαβήτη;

Από την κλινική εμπειρία μου στα παιδιά με Διαβήτη συνάντησα πολλά παιδιά με το «γλυκό» αυτό βάσανο, τον διαβήτη βρεφών, παιδιών, εφήβων και νεαρών ενηλίκων, τον οποίον από τη στιγμή που ο Διαβήτης εμφανίστηκε στη ζωή τους προσπαθούν να τον αποδεχτούν, να τον γνωρίσουν, να συμβιώσουν αρμονικά μαζί του. Αγχώθηκα κι εγώ, ζυμώθηκα μαζί με αυτά τα παιδιά και τους εφήβους, κατάλαβα την αγωνία και τις έγνοιες τους. Η ζωή όμως είναι όμορφη, όπως και να 'χει... ακόμη και με τον διαβήτη παρέα, αρκεί να τον δεχτούμε και να τον κατανοήσουμε... όπως έναν σύντροφο. Μέσα από τα μάτια των παιδιών αυτών, των εφήβων αλλά και των γονιών που συνάντησα, μέσα από τα λόγια τους, τις διηγήσεις τους, τα προβλήματα, τις αγωνίες και τις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, δημιουργήθηκε μέσα μου η ιδέα για ένα βιβλίο που θα μιλά με απλό, ευχάριστο και φιλικό τρόπο, συνάμα όμως επιστημονικό και έγκυρο για όλα τα θέματα που απασχολούν τον διαβήτη.

www.lovebaby.gr