Eισπνεόμενα κορτιζονούχα φάρμακα

Γράφει: Γαλατάς Ιωάννης, Ειδικός Αλλεργιολόγος

Τουλάχιστον ένα στα δέκα παιδιά έχουν βρογχικό άσθμα στη χώρα μας. Για την αντιμετώπισή του συχνά χορηγούμε εισπνεόμενα κορτιζονούχα φάρμακα. Επειδή υπάρχει παραπληροφόρηση γύρω από την ωφέλεια και τις παρενέργειες των φαρμάκων αυτών κρίνεται σκόπιμη η ενημέρωση των γονέων γύρω από το θέμα αυτό με βάση τις σύγχρονες επιστημονικές απόψεις και την προσωπική εμπειρία, με τελικό στόχο να μετριασθούν οι αγωνίες και οι προκαταλήψεις γύρω από το θέμα αυτό.

Στο βρογχικό άσθμα η βλάβη αφορά τους βρόγχους (1), δηλαδή τους σωλήνες μέσα από τους οποίους περνά ο αέρας για να φθάσει στους πνεύμονες. Οι βρόγχοι στενεύουν και έτσι εμποδίζουν την κυκλοφορία του αέρα στους πνεύμονες με αποτέλεσμα την πρόκληση βήχα, βρασίματος (χουρχουρητό), δύσπνοιας και σφυρίγματος (γατάκια).

Η στένωση αυτή (βρογχόσπασμος) μπορεί να οφείλεται σε ουσίες που προκαλούν αλλεργίες και ονομάζονται αεροαλλεργιογόνα. Τέτοιες ουσίες είναι οι γύρεις των φυτών και των δένδρων, τα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού, οι μύκητες (μούχλες), τα οικιακά (γάτα/ σκύλος) και τα παραγωγικά (κατσίκα/ κουνέλι κά) ζώα. Παρόμοια συμπτώματα μπορεί να προκαλέσουν και ο καπνός του τσιγάρου, η ατμοσφαιρική ρύπανση, ο ψυχρός αέρας κά.
 Τα στεροειδή είναι ουσίες που παράγονται από τον οργανισμό αλλά παρασκευάζονται και τεχνητά (κορτιζονούχα φάρμακα). Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται στο βρογχικό άσθμα επειδή ελαττώνουν το οίδημα (πρήξιμο) των βρόγχων, περιορίζουν τη στένωσή τους και τελικά επιτρέπουν την άνετη κυκλοφορία του αέρα στους πνεύμονες.

Τα κορτιζονούχα φάρμακα στο άσθμα μπορούν να χορηγηθούν με τρείς διαφορετικές μορφές:
ενέσεις,
χάπια, και
εισπνοές.

Οι ενέσεις και τα χάπια έχουν σχεδόν την ίδια ταχύτητα δράσης και την ίδια αποτελεσματικότητα. Ενέσεις χορηγούνται μόνο σε περιπτώσεις που ο άρρωστος είναι σοβαρά και δεν μπορεί να καταπιεί ή κάνει εμέτους. Για προφύλαξη χορηγούμε συνήθως τα στεροειδή (κορτιζονούχα) σε εισπνοές.

Η ΩΦΕΛΕΙΑ από τη χρήση των κορτιζονούχων φαρμάκων στο άσθμα είναι ΜΕΓΑΛΗ. Πολλοί όμως φοβούνται τις ανεπιθύμητες ενέργειες (παρενέργειες) που εμφανίζονται ύστερα από μακροχρόνια λήψη μεγάλων δόσεων των φαρμάκων αυτών, όπως αναστολή της ανάπτυξης ( = κοντό ανάστημα), οστεοπόρωση, ευπάθεια στις λοιμώξεις, έλκος στο στομάχι, υπέρταση ή αλλαγή στην όψη του αρρώστου
 Τέτοιες ανεπιθύμητες ενέργειες δεν εμφανίζονται όταν τα κορτιζονούχα φάρμακα χορηγούνται σε εισπνοές και στις συνηθισμένες θεραπευτικές δόσεις. Στη μορφή αυτή αργούν να δράσουν και γι' αυτό δεν πρέπει να τα δίνουμε για την αντιμετώπιση μιας ασθματικής κρίσης. Xορηγούνται όμως προληπτικά για να μην πάθει το παιδί κρίση. Οι θεραπευτικές τους δόσεις συγκριτικά με τα χάπια ή τις ενέσεις είναι πολύ μικρές. Για παράδειγμα, σε ένα παιδί που ζυγίζει 30 κιλά, η απαιτούμενη δόση εισπνεομένου φαρμάκου, είναι τουλάχιστον 60 φορές μικρότερη από την αντίστοιχη δόση κορτιζόνης που θα έπρεπε να πάρει από το στόμα. Η ωφέλεια των εισπνεομένων κορτιζονούχων φαρμάκων φαίνεται μετά από 2 εβδομάδες συνεχούς λήψης. Είναι ασφαλή όταν χορηγούνται σε κανονικές δόσεις ανεξάρτητα από την ηλικία. Στις δόσεις αυτές μπορούν να χορηγηθούν χωρίς πρόβλημα και για αρκετά χρόνια, εφ' όσον υπάρχει ανάγκη.

Μοναδικές ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να εμφανισθούν στις χαμηλές δόσεις είναι η μυκητίαση, του στόματος (σε ποσοστό 1%) και η βραχνάδα στη φωνή. Είναι παροδικές και υποχωρούν με τη διακοπή του φαρμάκου. Άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως πχ. η αναστολή της ανάπτυξης ή η οστεοπόρωση μπορεί να εμφανισθούν μόνο ύστερα από μακροχρόνια λήψη μεγάλων δόσεων εισπνεομένων στεροειδών. Τα εισπνεόμενα κορτιζονούχα φάρμακα δεν αυξάνουν την όρεξη, δεν αποτελούν αντένδειξη για τη χορήγηση των εμβολίων, δεν προκαλούν υπερτρίχωση και δεν αρνητικοποιούν την αντίδραση Μαντού.
 Τα κορτιζονούχα χάπια / ενέσεις, αν χορηγηθούν για διάστημα ολίγων ημερών δεν προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Αντίθετα, η χορήγησή τους για διάστημα μεγαλύτερο των δύο εβδομάδων μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Στις περιπτώσεις αυτές απαιτείται συνεχής ιατρική παρακολούθηση κατά την σταδιακή ελάττωση του φαρμάκου. Επανάληψη της βραχύχρονης χορήγησης χαπιών/ενέσεων δεν προκαλεί ανεπιθύμητες ενέργειες, ούτε έχει δυσμενείς επιπτώσεις για το μέλλον. Η μικρής διάρκειας αυτή θεραπεία δεν χρειάζεται δίαιτα ή άλλες προφυλάξεις. Η μακροχρόνια όμως θεραπεία πρέπει να συνοδεύεται από στενή παρακολούθηση και πιστή εφαρμογή των ιατρικών εντολών.

Πότε χορηγούνται τα εισπνεόμενα στεορειδή;
 Όταν τα άλλα προφυλακτικά αντιασθματικά φάρμακα αποδειχθούν ανεπαρκή και στις σοβαρές περιπτώσεις, για τη μείωση των στεροειδών φαρμάκων που λαμβάνονται από το στόμα.

Επιτρέπεται η λήψη και άλλων φαρμάκων, εάν χρειασθεί;
 ΝΑΙ (αντιπυρετικά, αντιβιοτικά κλπ).

Μήπως ελαττώνεται η άμυνα του οργανισμού από τη χρήση των φαρμάκων αυτών;
 Οχι ! Στα 20 χρόνια της κυκλοφορίας τους τα εισπνεόμενα στεροειδή δεν έχουν ενοχοποιηθεί για αύξηση του κινδύνου προκλήσεως λοιμώξεων. Ωστόσο τέτοια παρενέργεια μπορεί να παρουσιασθεί ύστερα από μακροχρόνια λήψη αυτών των φαρμάκων σε χάπια.

Πως αποφεύγονται οι παρενέργειες των εισπνεόμενων στεροειδών (μυκητίαση στόματος και βραγχνάδα);
 Με καλή πλύση της στοματικής κοιλότητας (συνιστούμε στο παιδί να πλένει τα δόντια του μετά τη λήψη του φαρμάκου), με χρήση των ειδικών αεροθαλάμων (spacers) που προσαρμόζονται στις συσκευές εισπνοών και τέλος, με τη χρήση των νεότερων συσκευών (πχ. turbuhaler).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:
 Η επιλογή των κορτιζονούχων φαρμάκων έγινε γιατί η ζημιά από την αρρώστια θα είναι πολύ μεγαλύτερη από τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων και γιατί οι παρενέργειες αυτές είναι σχεδόν ανύπαρκτες όταν πρόκειται για εισπνεόμενα στεροειδή στις συνηθισμένες δόσεις. Εάν υπάρχουν άλλες απορίες σχετικά με τα εισπνεόμενα κορτιζονούχα φάρμακα ρωτήστε τον αλλεργιολόγο ή τον πνευμονολόγο σας. Θα χαρούν ιδιαίτερα να σας δώσουν τις κατάλληλες απαντήσεις. Να θυμάστε ότι την καλύτερη πορεία υγείας έχει ο ασθενής που ρωτάει και ενημερώνετε!

www.iatronet.gr