Αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας;

Συνεργάστηκε ο Αναπτυξιακός-Εργοθεραπευτής
Στέλιος Μαντούδης

Κάποτε οι αριστερόχειρες υποχρεούνταν να μάθουν να γράφουν με το δεξί, συχνά μάλιστα δια της βίας. Σήμερα, η επιστημονική κοινότητα βεβαιώνει: Η αριστεροχειρία δεν είναι "κουσούρι", δεν συνδέεται με μαθησιακές δυσκολίες και το παιδί που την φέρει, δεν πρέπει να καταπιέζεται ή να αποτρέπεται.

Ζούμε σε ένα κόσμο που επικρατούν οι δεξιόχειρες. Το δεξί χέρι θεωρείται το «καλό», το συνηθισμένο, ενώ το αριστερό θεωρείται πιο «σπάνιο» και εξεζητημένο. Δεν είναι μακρινές οι εποχές που, με ένα ρατσιστικό κριτήριο, οι αριστερόχειρες υποχρεώνονταν ακόμα και με τη βία να μάθουν να γράφουν με το δεξί και που και οι ίδιοι ένιωθαν ένοχοι για το «κουσούρι» τους. Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Όπως είναι γνωστό, ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από δύο ημισφαίρια, ορίζοντας δύο τύπους ανθρώπων: τους «δεξιόχειρες» (στους οποίους επικρατεί η λειτουργία του αριστερού ημισφαιρίου) κα τους «αριστερόχειρες» (στους οποίους το πάνω χέρι έχει το δεξί ημισφαίριο).
Όλα σχεδόν τα παιδιά είναι αμφιδέξια, δηλαδή χρησιμοποιούν και τα δύο χέρια τους μέχρι την ηλικία των 2 ή 3 ετών. Σε αυτή την ηλικία περίπου αρχίζουν να αποκτούν περισσότερη επιδεξιότητα όταν χρησιμοποιούν το ένα από τα δύο χέρια, συνήθως το δεξί. Όταν μιλάμε για διάκριση, αναφερόμαστε στην εδραίωση της πλευρίωσης. Πλευρίωση ονομάζεται η κυριαρχία της μιας πλευράς του σώματος (μάτι, χέρι, πόδι και αυτί), η οποία ονομάζεται ενεργητική. Μερικά παιδιά συνεχίζουν να χρησιμοποιούν και τα δύο χέρια τους μέχρι τα 5 ή τα 6 τους, όταν δηλαδή αρχίζουν να γράφουν οπότε γίνεται και η τελική επιλογή. Μη ομοιογενής πλευρίωση μπορεί να σημαίνει νευροψυχολογική ανωριμότητα και συχνά συνδέεται με δυσκολίες προσανατολισμού στον χώρο. Διαταραχές της πλευρίωσης επηρεάζουν την ικανότητα μάθησης της γραφής.

Πώς θα καταλάβω αν το παιδί μου είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας;
Ένας τρόπος που μας επιτρέπει να εντοπίσουμε το επικρατές χέρι του παιδιού είναι μέσα από την παρατήρηση του κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Η επικράτηση του ενός χεριού συνοδεύεται και από την επικράτηση του αντίστοιχου ποδιού, ματιού, αυτιού.
Μερικές ενδεικτικές δραστηριότητες που θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε την προτίμηση που έχει το παιδί μας είναι οι εξής:
- Προτρέπουμε το παιδί να κοιτάξει μέσα από την κλειδαρότρυπα, από ένα σωλήνα ή ένα μεγενθυτικό φακό
- Ζητάμε από το παιδί να βάλει το ρολόι στο αυτί του
- Ζητάμε από το παιδί να πετάξει μία μικρή μπάλα με το ένα χέρι
- Προσφέρουμε στο παιδί το αγαπημένο του γλύκισμα και παρατηρούμε ποιο χέρι χρησιμοποιεί για να το πάρει
- Βάζουμε το παιδί να κάνει κουτσό από τη μια άκρη του δωματίου στην άλλη
- Ζητάμε από το παιδί να ισορροπήσει στο ένα πόδι

Κατά τη διάρκεια της εξέτασης ελέγχεται η ποιότητα εκτέλεσης πράξεων από την αριστερή και δεξιά πλευρά του σώματος

Επιδημιολογικά στοιχεία
Με τα ως τώρα στατιστικά δεδομένα, ένας στους 10 ανθρώπους είναι αριστερόχειρας (δηλαδή 600 εκατομμύρια του παγκόσμιου πληθυσμού). Τώρα, όμως τα πράγματα αλλάζουν και η ζυγαριά δείχνει να τείνει να ισορροπήσει, καθώς ο ρυθμός γέννησης αριστερόχειρων αυξάνεται σταδιακά και αναμένεται ως το 2020 ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι να είναι αριστερόχειρες. Όπως δηλώνει και καθηγητής Βιολογίας Alexander Dubov «ο αριθμός των αριστερόχειρων μωρών που γεννήθηκαν μέσα στο 2005 είναι διπλάσιος από αυτά που γεννήθηκαν το 1990». Αν και οι δύο γονείς είναι αριστερόχειρες το παιδί έχει περίπου 50% πιθανότητες να είναι αριστερόχειρας.

Ο ρόλος των γονέων
Παλαιότερα οι γονείς προσπαθούσαν να επηρεάσουν ή να αλλάξουν τους αριστερόχειρες γιατί πίστευαν πως είναι λανθασμένη συνήθεια που θα έχει συνέπειες στο σχολείο. Σήμερα γνωρίζουμε πως οι αριστερόχειρες δεν αντιμετωπίζουν απολύτως καμία μαθησιακή δυσκολία, ενώ είναι μύθος η αντίληψη πως δεν είναι καλλιγράφοι. Η πίεση που ασκείται στον αριστερόχειρα να αλλάξει το χέρι που χρησιμοποιεί το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι να του προκαλέσει σύγχυση και να κάνει πιο δύσκολο το να μάθει να γράφει αφού υποχρεώνεται να χρησιμοποιήσει το λιγότερο επιδέξιο χέρι του.

Προσοχή!
Αν ένα παιδί χρησιμοποιεί εμφανώς περισσότερο το ένα από τα δύο του χέρια πριν από την ηλικία των 18 μηνών, πρέπει να το αναφέρουμε στον παιδίατρο γιατί μπορεί να είναι ένδειξη κάποιου προβλήματος στην εξέλιξη της κίνησης.

Info
Στο κέντρο της Αθήνας υπάρχει ένα κατάστημα με γραφική ύλη, ψαλίδια, στυλό και πολλά άλλα αξεσουάρ σχεδιασμένα ειδικά για αριστερόχειρες.